na lata 2001-2015
dla zrównoważonego rozwoju kraju

część dwudziesta siódma

7.3.3 Współpraca rządowo
- samorządowa

W sektorze transportu po wprowadzeniu reformy administracyjnej na szczeblu gmin, powiatów i województw zadania zostały podzielone stosownie do ustrojowej roli rządu i samorządów, w myśl zasad pomocniczości i decentralizacji. W myśl tych zasad rolą rządu - obok zarządzania poszczególnymi ogólnokrajowymi systemami transportowymi, jest prowadzenie ogólnej polityki i dostarczanie instrumentów jej wdrażania, a także dostarczanie stosownych instrumentów dla realizacji polityki regionalnej państwa oraz instrumentów właściwych dla realizacji samodzielnej polityki gmin, powiatów i województw.

Z kolei właściwością gmin i województw jest planowanie społeczno - gospodarcze oraz przestrzenne, które bezpośrednio rzutują na warunki funkcjonowania systemów transportu zarówno w skali lokalnej czy regionalnej, jak i na funkcjonowanie systemów krajowych, które muszą ten czynnik władczy stosownie uwzględniać (przy zastrzeżeniu pewnych prerogatyw administracji centralnych w zakresie wymuszenia wprowadzania elementów ogólnokrajowych na szczeblu regionalnym i lokalnym).

Nie zmienia to potrzeby szerokiej współpracy rządowo - samorządowej na szczeblach operacyjnych dla osiągania celów polityki właściwej dla poszczególnych szczebli władzy. Głównymi czynnikami tej współpracy są:

• wybór przedsięwzięć pod kątem synergii efektów pomiędzy poszczególnymi poziomami administracji,
  
  

• dostęp poprzez samorządy do społecznej bazy podejmowania decyzji,
  
  

• starannie prowadzone procedury planowania z uwzględnieniem publicznego dostępu do informacji,
  
  

• koordynacja działań w czasie i przestrzeni,
  
  

• wiodąca rola samorządu województwa wobec innych partnerów samorządowych.

W szczególności formy współpracy mogą dotyczyć takich działań, jak: (i) założenia i diagnozy, (ii) uwarunkowania i prognozy, (iii) cele ogólne i szczegółowe, (iv) synteza, czyli ustalenia kierunkowe, instrumentarium wdrożeniowe, zarys programu realizacyjnego.

Z punktu widzenia resortu transportu praktyka rozwija następującą sekwencję współpracy:

• resort prezentuje i konsultuje politykę transportową w jej szerokim ujęciu,
  
  

• badane są powiązania na stykach kraj - regiony - społeczności lokalne,
  
  

• następują uzgodnienia specyfiki regionów oraz ograniczeń i szans rozwojowych,
  
  

• na tle tych uwarunkowań - następuje ustalenie celów ogólnych i szczegółowych,
  
  

• synteza wyników - prowadzone jest testowanie rozwiązań pod kątem uwarunkowań i stopnia spełnienia celów,
  
  

• prezentacje końcowe i konsultacje wyników.

Taka sekwencja pozwala na lepsze dostosowanie założeń polityki i mechanizmów ich wdrażania na wszystkich zainteresowanych poziomach.

Podstawową formą współpracy rządowo - samorządowej są kontrakty wojewódzkie, realizowane na podstawie ustawy o wspieraniu rozwoju regionalnego. Inne formy, przewidywane przez prawo, to porozumienia i umowy dla realizacji wspólnych przedsięwzięć.

7.4 Instrumenty
wdrażania polityki

Instrumenty polityczne to opracowywanie (wraz z konsultacjami społecznymi, politycznymi i środowiskowymi) i przyjmowanie przez uprawnione organy i gremia dokumentów o charakterze polityk cząstkowych, programów i planów. Część z tych dokumentów jest wymagana przepisami prawa (koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenie sieci autostrad i dróg ekspresowych, ustalenie sieci linii kolejowych znaczenia państwowego, przyjęcie programu rozwoju sieci lotnisk międzynarodowych i znaczenia regionalnego), inne mogą być przyjmowane w ramach ogólnych uprawnień Rady Ministrów i poszczególnych ministrów.

Instrumenty prawne to przede wszystkim dokonywanie stopniowych, konsekwentnych zmian w ustawodawstwie, w tym także w ramach dostosowania prawa polskiego do integracji z Unią Europejską. Przede wszystkim jednak tym instrumentem jest wydawanie i wdrażanie (z kontrolą) wielu przepisów wykonawczych o charakterze administracyjnym, w tym - regulacji rynku, standardów technicznych i funkcjonalnych, dokonywania konkretnych wyborów strategicznych kierunków rozwoju poszczególnych gałęzi transportu.

Instrumenty finansowe i ekonomiczne obejmują rozwiązania prawne i organizacyjne z zakresu budżetowania, zarządzania finansami (w tym - długiem), przyciągania kapitału niepublicznego oraz polityki fiskalnej. Polityka transportowa państwa wyraża się w doborze tych rozwiązań dla umożliwienia dostępu do środków dla przedsięwzięć priorytetowych, w tym - restrukturyzacji poszczególnych gałęzi transportu oraz realizacji inwestycji. Dysponowanie instrumentami finansowymi jest pochodną zadań administracji publicznej, związanej z sektorem transportu, ale równocześnie jest ono uzależnione od polityki budżetowej - zarówno na poziomie centralnym, jak i w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego.

Instrumenty nadzoru i kontroli wynikają z uprawnień organów administracji jako czynników kontroli oraz podmiotów właścicielskich różnych jednostek organizacyjnych (ten aspekt omówiono w rozdz. 7.4.).

Najważniejszymi przesądzeniami prawnymi i politycznymi, jakie w zakresie wdrażania polityki transportowej będą podjęte, są:

• W dziedzinie drogownictwa:

- ustalenie sieci autostrad i dróg ekspresowych, z wyróżnieniem sieci dróg płatnych,

- wydanie przepisów techniczno - budowlanych, które obok aktualizacji przepisów z zakresu budowy, uregulują także warunki utrzymania dróg i mostów,

- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju dróg krajowych, w tym - aktualizacja Programu Budowy Autostrad,

- doskonalenie systemu zarządzania drogami publicznymi dla podniesienia efektywności i standardu utrzymania i inwestowania,

• W dziedzinie transportu samochodowego i ruchu drogowego:

- wdrożenie nowego systemu regulacji rynku przewozów samochodowych,

- wdrożenie zmian w prawie o ruchu drogowym dla dostosowania do wymogów bezpieczeństwa obrotu pojazdami, szczelności systemu rejestracji pojazdów i wydawania praw jazdy,

- rozwój działalności rad bezpieczeństwa ruchu drogowego (na poziomie centralnym i wojewódzkim) dla podniesienia poziomu bezpieczeństwa na drogach,

- wdrożenie "Programu Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego w Polsce" GAMBIT 2000.

• W dziedzinie kolejnictwa:

- wdrożenie nowych zasad regulacji ruchu kolejowego, zmierzające stopniowo do uwolnienia przewozów i prywatyzacji przewozów kolejowych,

- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju linii kolejowych znaczenia państwowego,

- wdrożenie zasad regulacji regionalnych przewozów kolejowych w oparciu o otwarte, rynkowe metody kontraktowania przewoźników.

• W dziedzinie lotnictwa cywilnego:

- przyjęcie programu rozwoju sieci lotnisk międzynarodowych,

- wdrożenie nowych zasad działalności gospodarczej oraz nadzoru i kontroli lotnictwa (w ramach nowego prawa lotniczego),

- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju lotnictwa.

• W dziedzinie transportu morskiego:

- wdrożenie nowego modelu zarządzania portami morskimi,

- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju portów morskich.

• W dziedzinie transportu wodnego śródlądowego:

- współudział w realizacji komponentu transportowego w ramach "Programu dla Odry 2006",

- włączenie głównych dróg wodnych śródlądowych w Polsce do sieci europejskich dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym (przystąpienie do konwencji AGN),

- wdrożenie programu modernizacji floty śródlądowej przy wykorzystaniu Funduszu Dróg Śródlądowych i Funduszu Rezerwowego, które zostaną utworzone w ramach integracji europejskiej.

• W dziedzinie komunikacji publicznej (transportu zbiorowego):

- dokończenie prac nad ustawą o publicznym transporcie zbiorowym,

- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju transportu zbiorowego, ze szczególnym uwzględnieniem transportu szynowego.

• W dziedzinie systemów transportowych obszarów metropolitalnych:

- we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego - przygotowanie koncepcji programowych rozwoju systemów transportowych obszarów metropolitalnych,

- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju systemów metropolitalnych, jako programu wspólnego z zainteresowanymi jednostkami samorządu terytorialnego.

Na podstawie materiałów
Ministerstwa Infrastruktury - M.L.